Ο Jean Paul R., 51 ετών, ήταν υπάλληλος της France Telecom στο τηλεφωνικό κέντρο της πόλης Annecy. Παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, ο υπάλληλος που μόλις είχε μετακινηθεί σε αυτό το πόστο αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή του τη Δευτέρα το πρωί. Ηταν ο 24ος της εταιρείας που αυτοκτόνησε.
Οι εργαζόμενοι στη France Telecom, σπάνε τη σιωπή τους, μιλούν για τις καταναγκαστικές μετακινήσεις και τη σταδιακή κατάργηση θέσεων εργασίας Οι εργαζόμενοι στη France Telecom, σπάνε τη σιωπή τους, μιλούν για τις καταναγκαστικές μετακινήσεις και τη σταδιακή κατάργηση θέσεων εργασίας Τεχνικός της France Telecom, στον οποίο η διοίκηση μόλις είχε ανακοινώσει την κατάργηση της θέσης του, επιχείρησε να αυτοκτονήσει την περασμένη Τετάρτη. Στη διάρκεια μιας επαγγελματικής συνάντησης, ο Lionel, 50 ετών, με 30 χρόνια υπηρεσίας στην εταιρεία, κάρφωσε ένα μαχαίρι στην κοιλιά του μπροστά σε 15 άφωνους συναδέλφους του.
Στις γαλλικές εφημερίδες οι ανακοινώσεις αυτοκτονιών υπαλλήλων της France Telecom διαδέχονται η μία την άλλη. Συνολικά, από τις αρχές του 2008 μέχρι σήμερα, έχουν αυτοκτονήσει 25 υπάλληλοι της France Telecom, ενώ αύξουσα τάση παρουσιάζουν οι αυτοκτονίες εργαζομένων και σε άλλες γαλλικές επιχειρήσεις (εταιρεία ανελκυστήρων OTIS, γαλλικοί σιδηρόδρομοι SNCF, κ.ά.) καθώς και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Σύμφωνα με το «Παρατηρητήριο του Στρες και της Αναγκαστικής Κινητικότητας» που ιδρύθηκε το 2007 στην εν λόγω εταιρεία, 25%-50% των αυτοκτονιών στη Γαλλία έχουν αιτία τις αλλαγές στο εργασιακό τοπίο. Συγχρόνως, 20%-30% των Ευρωπαίων εργαζομένων εκτιμούν ότι προβλήματα που αφορούν την υγεία τους οφείλονται στις συνθήκες εργασίας τους. Στην εν λόγω εταιρεία, οι γιατροί εργασίας διαπίστωναν, ήδη από το 2004, ότι το 66% των εργαζομένων εμφάνιζαν συμπτώματα υψηλού στρες και επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out), σε συνάφεια με τις ανακατατάξεις που ξεκινούσε η διοίκηση της εταιρείας για «τη διατήρηση και την ανάπτυξή της».
Οι μαρτυρίες των εργαζομένων στη France Telecom οι οποίοι, ύστερα από όλο αυτό το κακό, σπάνε τη σιωπή τους, φέρνουν στην επιφάνεια τα εξής σημαντικά:
Α) Το μάνατζμεντ ασκείται πλέον ουσιαστικά μέσω της τρομακτικής πίεσης στους εργαζομένους να ακολουθήσουν την «εθελουσία» έξοδο, να δεχτούν αλλαγές στο αντικείμενο της δουλειάς τους αλλά και μεταθέσεις ακόμη και 600 χλμ. μακριά από τον τόπο κατοικίας τους.
Με αφορμή την οικονομική κρίση αρχίζει η σταδιακή κατάργηση θέσεων εργασίας, η υποβάθμιση του τομέα Διαχείρισης Ανθρώπινων Πόρων, καθώς και των ιατρικών - κοινωνικών υπηρεσιών (ακόμη και μετά το κύμα των αυτοκτονιών η διοίκηση της France Telecom απαγορεύει σε ψυχιάτρους και κοινωνικούς λειτουργούς να διενεργήσουν έρευνα).
Στο όνομα της αναδιάρθρωσης
Η λέξη-κλειδί για την αναδιοργάνωση της επιχείρησης, η οποία, σύμφωνα με δηλώσεις της διοίκησης, θα είναι διαρκής λόγω οικονομικής κρίσης, είναι η λέξη κινητικότητα. Μια κινητικότητα που, περιφρονώντας τις πραγματικές ανάγκες, τις ικανότητες, την εμπειρία και τις προσωπικές βλέψεις των εργαζομένων, αναγορεύεται σε υπέρτατο κανόνα διοίκησης της επιχείρησης. Ετσι, κάθε εργαζόμενος υποχρεώνεται να αλλάζει πόστο ανά τρία χρόνια, εκτός αν η διοίκηση τον μεταθέσει νωρίτερα.
Σύντομα οι εργαζόμενοι αντιλαμβάνονται ότι οι καταναγκαστικές μετακινήσεις υποκρύπτουν τη σταδιακή κατάργηση θέσεων εργασίας.
Β) Η μορφή μάνατζμεντ που επιβάλλεται στηρίζεται σε μια εξαιρετικής σημασίας επιλογή: την εξατομίκευση των εργασιακών σχέσεων. Οι διαρκείς αναδιοργανώσεις και μετακινήσεις σπάνε τα ανθρώπινα δίκτυα και τις συλλογικότητες (συνάδελφοι, φίλοι, γείτονες, οικογένεια).
Οι υπάλληλοι αναλαμβάνουν αποσπασματικό και αυστηρά προκαθορισμένο έργο, ενώ οι νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας (e-mail, κινητά τηλέφωνα, κ.λπ.) σπάνε τα όρια του εργάσιμου και μη εργάσιμου χώρου και χρόνου. Η απειλή των απολύσεων ευνοεί τον ακραίο ανταγωνισμό των εργαζομένων (προφητική η ταινία του Κώστα Γαβρά «Το τσεκούρι»).
Η συναδελφικότητα πλήττεται θανάσιμα και το «ο θάνατός σου η ζωή μου» αναγορεύεται σε νέο δόγμα των εργασιακών σχέσεων. Οπως λέει ένας εργαζόμενος: «Μας έκαναν εγωιστές και ατομικιστές, αφού ευχόμαστε: ας συμβεί σε κάποιον άλλον, όχι σ' εμένα. Ούτε καλημέρα δεν λέμε πια μεταξύ μας, σαν να μη γνωριζόμαστε».
Ομως, παράλληλα με την κατάργηση θέσεων εργασίας, η διοίκηση απαιτεί περισσότερη δουλειά και ταχύτερους ρυθμούς. Δεν είναι τυχαίο ότι ανάμεσα σε αυτούς που αυτοκτόνησαν περιλαμβάνεται διοικητικό στέλεχος που δεν άντεξε την πίεση, την οποία έπρεπε να ασκεί στους συναδέλφους του. Στην επιστολή που άφησε αναφέρεται στην τεχνική της «προσωπικής συνέντευξης» με τους εργαζομένους, η οποία από εργαλείο αξιολόγησης κατάντησε φονικό όπλο στα χέρια της διοίκησης.
Δεν γνωρίζω αν το παράδειγμα της France Telecom αποτελεί αντικείμενο μελέτης στα μαθήματα της Διοίκησης Επιχειρήσεων. Μάλλον όχι. Ωστόσο, το ζήτημα απασχολεί εντονότατα τους κοινωνικούς επιστήμονες στη Γαλλία, σηματοδοτώντας μια μεγάλη στροφή στις θεωρητικές προσεγγίσεις του εργασιακού στρες. Το στρες δεν νοείται πια ως ατομική παθολογία, ένδειξη της υποκειμενικής αδυναμίας της μιας ή της άλλης προσωπικότητας, αλλά παθολογικό σύμπτωμα των ίδιων των υπερσύγχρονων επιχειρήσεων και της οργάνωσης της εργασίας.
Η οδύνης της εργασίας
Οι Γάλλοι επιστήμονες, αρνούμενοι την αγγλοσαξονική προβληματική του εργασιακού στρες, μιλούν για την οδύνη της εργασίας καταγγέλλοντας τις αυταπάτες για ένα δημιουργικό στρες ή τις οδηγίες του στιλ «πώς να χαλαρώνετε στο γραφείο». Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που, εκτός από κλινικούς ψυχολόγους, ψυχίατρους, κ.λπ., όλο και περισσότεροι κοινωνιολόγοι εμπλέκονται στη μελέτη του φαινομένου με επίκεντρο τις εργασιακές σχέσεις, την εντατικοποίηση των εργασιακών ρυθμών αλλά και τον ρόλο της απειλής των απολύσεων. Το πραγματικό περιεχόμενο των παραπάνω διαστάσεων δείχνει μια βαθιά μετάλλαξη της ανθρώπινης δραστηριότητας που λέγεται εργασία.
Η εργασία δεν σχετίζεται πια με την ανάπτυξη των δυνατοτήτων και την ολοκλήρωση του ανθρώπου αλλά γίνεται κατάρα, αρρώστια, πόνος και εξάντληση, οδηγώντας πολλούς εργαζομένους σε πλήρη κατάρρευση. Η εργασία χάνει τον ανθρώπινο χαρακτήρα της (και το νόημά της) και, ίσως, το μελλοντικό ζητούμενο να μην είναι ένας «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο» αλλά μια ανθρώπινη εργασία που να μην οδηγεί τα υποκείμενα στον θάνατο, όχι μόνο τον συμβολικό ή ψυχολογικό θάνατο αλλά τον πραγματικό.
Το ζήτημα είναι βαθύτατα κοινωνικό - πολιτικό. Στην Ελλάδα, οι πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Απασχόλησης, καθώς και του ίδιου του πρωθυπουργού, για κατάργηση του εργασιακού Μεσαίωνα αναμένουν την υλοποίησή τους. Ευχής έργο θα ήταν σε μια τέτοια κατεύθυνση να ληφθεί υπ' όψιν όχι μόνο η ορατή αλλά και η «αόρατη» βία των εργασιακών σχέσεων που, διαρρηγνύοντας τις ισορροπίες του χρόνου των εργαζομένων, οδηγεί χιλιάδες από αυτούς στον γιατρό για λόγους υγείας (το κόστος των αναρρωτικών αδειών απασχολεί πλέον σοβαρά τα οικονομικά επιτελεία). Και μπορεί στη χώρα μας να μην έχουμε, ευτυχώς, μαζικές αυτοκτονίες, όμως οι έρευνες καταγράφουν υψηλά ποσοστά στρες και εξουθένωσης σε ορισμένες επαγγελματικές ομάδες (εκπαιδευτικοί, νοσηλευτές, αστυνομικοί, κ.ά.).
Από μια ευρύτερη επομένως οπτική, οι πάντες (συνδικαλιστικές οργανώσεις και πολιτικά κόμματα, εργαζόμενοι και εργοδότες, επιστήμονες, κ.ά.) καλούμαστε να δράσουμε για τον εξανθρωπισμό της εργασίας του 21ου αιώνα, η οποία μετατρέπεται στην κυριολεξία σε ζήτημα ζωής και θανάτου.
http://www.enet.gr/?i=news.el.oikonomia&id=102416
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου